Η μείωση των επιτοκίων ως εργαλείο ενίσχυσης των «διαρθρωτικών αλλαγών» και των ιδιωτικοποιήσεων

Στην πραγματικότητα, όμως, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι, καθώς η «κλασική» οικονομική σχολή αποτυγχάνει να λάβει υπόψη της ταξική πραγματικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η μείωση των επιτοκίων αποτελεί μια πολιτική παρέμβαση που ωφελεί συγκεκριμένα συμφέροντα: τις αγορές, τους χρηματοπιστωτικούς θεσμούς και τη βιομηχανική ελίτ της Ευρώπης.

Συγκεκριμένα, οι μεγάλες επιχειρήσεις, με πρόσβαση σε κεφάλαια και σκιώδης στήριξη από τις κυβερνήσεις, θα δανειστούν φθηνά και θα συνεχίσουν να επενδύουν σε τομείς που δεν παράγουν κοινωνική αξία: σε εξαγορές, stock buybacks, ψηφιακή υπερσυγκέντρωση ή στην τεχνολογική υποκατάσταση της εργασίας. Από την άλλη, τα χαμηλά επιτόκια δεν σημαίνουν ότι οι εργαζόμενοι αποκτούν καλύτερους μισθούς, σταθερές δουλειές ή δυνατότητα πρόσβασης στην πίστη.

Για τους λαούς της Ευρώπης, τα οφέλη είναι ισχνά έως ανύπαρκτα. Οι αποταμιευτές βλέπουν τις καταθέσεις τους να χάνουν συνεχώς αξία. Σύμφωνα με στοιχεία (από την προηγούμενη πτώση των επιτοκίων), τα επιτόκια για καταθέσεις ενός έτους μειώθηκαν από 3,34% τον Δεκέμβριο του 2024 σε κάτω από 2,5% πρόσφατα, ενώ τα επιτόκια για λογαριασμούς overnight μειώθηκαν από 1,56% τον Φεβρουάριο σε 1,48%, τη μεγαλύτερη πτώση από τον Ιούλιο του 2012.

Τα νοικοκυριά εκτός χαμηλότοκης πίστης

Κάποιος, όμως, θα έλεγε ότι νοικοκυριά και μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποκτούν πρόσβαση σε φθηνό χρήμα. Κι όμως. Νοικοκυριά και επιχειρήσεις παραμένουν αποκλεισμένοι από τη χαμηλότοκη πίστη. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ένα άρθρο του περασμένου Αυγούστου, στο Journal of International Money and Finance, σύμφωνα με το οποίο:

•  Όταν τα επιτόκια είναι πολύ χαμηλά, οι τράπεζες δυσκολεύονται να έχουν κέρδος, γιατί μειώνονται τα «περιθώρια χρηματοδότησης», δηλαδή η διαφορά ανάμεσα σε ό,τι δανείζονται και ό,τι δανείζουν.
•  Οι τράπεζες δεν προσπαθούν να καλύψουν τη χασούρα αυξάνοντας τα επιτόκια δανεισμού (γιατί αυτό δεν συμφέρει ή δεν είναι εφικτό), οπότε γίνονται πιο επιφυλακτικές στο ποιον δανείζουν και πόσα.
•  Αυτό σημαίνει ότι οι μικρές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, που είναι πιο “επισφαλείς” πελάτες, συχνά αποκλείονται από τα φθηνά δάνεια, παρότι τα επιτόκια είναι χαμηλά.
•  Οι συνέπειες διαφέρουν από τράπεζα σε τράπεζα, ανάλογα με το πώς λειτουργεί η καθεμία (δηλαδή το «επιχειρηματικό της μοντέλο»), αλλά συνολικά η εικόνα δείχνει δυσκολία διάχυσης των οφελών των χαμηλών επιτοκίων στην πραγματική οικονομία.

Κερδίζουν οι μεγάλοι

Εξίσου αποκαλυπτική, όμως, είναι και μια ακόμη έρευνα, με τίτλο “Low Interest Rates, Market Power, and Productivity Growth“, επιβεβαιώνει πώς τα χαμηλά επιτόκια τείνουν να ενισχύουν τους «μεγάλους παίχτες» της αγοράς. Σύμφωνα με όσα αναφέρονται, 

•  Όταν τα επιτόκια είναι χαμηλά, οι μεγάλες και ισχυρές εταιρείες μπορούν να δανείζονται πιο εύκολα και πιο φθηνά και έτσι κάνουν περισσότερες επενδύσεις (π.χ. αγοράζουν τεχνολογία, εξαγοράζουν μικρότερες επιχειρήσεις, μεγαλώνουν). Αντίθετα, οι μικρές επιχειρήσεις δεν μπορούν να ανταγωνιστούν με τον ίδιο τρόπο.
•  Αυτό οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερη συγκέντρωση της αγοράς, καθώς οι μεγάλες εταιρείες αποκτούν ακόμα μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς και ισχύ. Δηλαδή, λιγότερες εταιρείες ελέγχουν περισσότερα πράγματα (τιμές, προϊόντα, υπηρεσίες). 
•  Κατά συνέπεια, η παραγωγικότητα της οικονομίας πέφτει, διότι, όταν οι μεγάλες εταιρείες κυριαρχούν, δεν έχουν και πολύ λόγο να καινοτομούν ή να βελτιώνονται. Έτσι, η συνολική παραγωγικότητα (πόσο αποδοτικά δουλεύει μια οικονομία) αρχίζει να πέφτει.

H Λανγκάρντ θέλει διαρθρωτικές αλλαγές, ιδιωτικοποιήσεις και ευελιξία

Η μείωση των επιτοκίων, φυσικά, δεν συνοδεύεται από κάποιο «πακέτο κοινωνικής ανάταξης», αλλά αντιθέτως γίνεται μοχλός για περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις και μεταρρυθμίσεις «ευελιξίας».

Και αυτό, δεν είναι κάποιο συμπέρασμα που βγάλαμε εμείς. Η ίδια η Κριστίν Λανγκάρντ, μιλώντας στην ίδια συνέντευξη όπου ανακοίνωση τη μείωση των επιτοκίων κατά 25 μονάδες βάσης, τόνισε: 

«Στο σημερινό γεωπολιτικό περιβάλλον, είναι ακόμη πιο επείγον οι δημοσιονομικές και διαρθρωτικές πολιτικές να καταστήσουν την οικονομία της ζώνης του ευρώ πιο παραγωγική, ανταγωνιστική και ανθεκτική. Η Πυξίδα Ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρέχει έναν συγκεκριμένο οδικό χάρτη δράσης (…) Είναι επίσης σημαντικό να δημιουργηθεί γρήγορα το νομοθετικό πλαίσιο για να προετοιμαστεί το έδαφος για την πιθανή εισαγωγή του ψηφιακού ευρώ. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να διασφαλίσουν βιώσιμα δημόσια οικονομικά σύμφωνα με το πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ και να δώσουν προτεραιότητα σε ουσιαστικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και στρατηγικές επενδύσεις που ενισχύουν την ανάπτυξη.»

Με μια κουβέντα, ιδιωτικοποιήσεις και αναδιάρθρωση της αγοράς εργασίας. Να γιατί γίνεται η μείωση των επιτοκίων.

* Ημεροδρόμος