Ο Τούρκος ΥΠΕΞ και οι εσωτερικές μας συγχύσεις
- Written by Νίκος Κατσουρίδης
Γράφει: Νίκος Κατσουρίδης
Η συγκατάθεση της κυβέρνησης για παρουσία του Τούρκου ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν στο άτυπο Συμβούλιο στις Βρυξέλλες, αποκάλυψε για μια ακόμα φορά το απίστευτο αλαλούμ το οποίο υπάρχει στο εσωτερικό μέτωπο αναφορικά με τη λύση του Κυπριακού. Ένα αλαλούμ το οποίο ξεκίνησε από την ώρα της πρώτης Συμφωνίας Υψηλού Επιπέδου μεταξύ Μακαρίου - Ντενκτάς το 1977. Ένα αλαλούμ το οποίο συνεχώς μεγάλωνε με την πάροδο του χρόνου και την αδυναμία εξεύρεσης κοινά αποδεκτής λύσης. Ένα αλαλούμ το οποίο ενισχυόταν και από την είσοδο νέων γενιών στο πολιτικό γίγνεσθαι, με μια θεώρηση του Κυπριακού χωρίς τα βιώματα του 1974. Την ίδια ώρα η σύγχυση επιτείνετο απο την ανάμειξη ιδεολογικών στοχεύσεων ταυτόχρονα με την επιδίωξη του βασικού στόχου, της λύσης δηλαδή του κυπριακού μέσον της απαλλαγής κάθε μορφής κατοχικής τουρκικής παρουσίας και επικυριαρχίας και ρύθμισης των σχέσεων μεταξύ ε/κ και τ/κ.
- Η πρώτη σύγχυση αφορούσε την ίδια την λύση. Αν θα ήταν και αν θα είναι λύση Ομοσπονδίας ή όχι. Μετεξέλιξη δηλαδή της Κυπριακής Δημοκρατίας σε Ομόσπονδη Κυπριακή Δημοκρατία ή επάνοδος στο Ενιαίο Κράτος.
- Η δεύτερη σύγχυση αφορούσε και ακόμα αφορά την μορφή της Ομοσπονδίας. Ξεκίνησε με Πολυπεριφερειακή ή Διπεριφερειακή και τώρα διζωνική.
- Η τρίτη σύγχυση αφορά τον τρόπο ρύθμισης της σχέσης των δύο κοινοτήτων στα θέματα διακυβέρνησης, περιουσιακού, ανθρώπινων δικαιωμάτων και βασικών ελευθεριών.
- Η τέταρτη σύγχυση αφορά την κατανομή των εξουσιών μεταξύ κεντρικής και περιφερειακών (κυβερνήσεων) διοικήσεων.
- Η πέμπτη αφορά την υιοθέτηση της άποψης περισσότερο έδαφος ως επιστροφή υπο ε/κ διοίκηση έναντι εξουσίας διακυβέρνησης.
- Η έκτη αφορά την ερμηνεία του όρου αποτελεσματική συμμετοχή της τ/κ κοινότητας στη διακυβέρνηση. Αυτές είναι οι βασικές (όχι όλες) συγχύσεις αναφορικά με τα θέματα τα οποία σχετίζονται με την εσωτερική πτυχή του κυπριακού.
Η επόμενη μορφή σύγχυσης αφορά την σκληρή ουσία του Κυπριακού, ως θέματος εισβολής και κατοχής, άρα απελευθέρωσης από την τουρκική κατοχή και τον αποκλεισμό οποιασδήποτε μορφής τουρκικής επικυριαρχίας μετά την λύση. Και εδώ αρχίζει η επόμενη δέσμη, συγχύσεων. Συγχύσεων που αφορούν πρώτον την αποχώρηση των τουρκικών κατοχικών στρατευμάτων. Πως διασφαλίζεται, με βάση ποιο χρονοδιάγραμμα και αν θα αφορά το σύνολο των τουρκικών στρατευμάτων ή όχι. Η επόμενη σύγχυση αφορά τα αποσπάσματα Τούρκων και Ελλαδιτών στρατιωτών τα οποία υπάρχουν από το 1960 ως ΤΟΥΡΔΥΚ και ΕΛΔΥΚ. Θα παραμείνει ή όχι ένας μικρός αριθμός Ελλήνων και Τούρκων στρατιωτών μετά τη λύση; Θα είναι μόνο έλληνες και τούρκοι ή αυτοί θα είναι μέρος μιας ευρύτερης δύναμης ασφάλειας, όπου θα συμμετέχουν και αποσπάσματα από άλλα κράτη; Είναι ή όχι ορθή τέτοια παρουσία εντός ενός ανεξάρτητου Κράτους μέλος του ΟΗΕ και ειδικά της Ε.Ε.; Θα υπάρχει ή δεν θα υπάρχει χρονοδιάγραμμα αποχώρησης μιας τέτοιας δύναμης;
Το επόμενο θέμα σύγχυσης, όλα αυτά τα 50 χρόνια, ήταν η διευθέτηση του θέματος των εποίκων. Οι έποικοι στην Κύπρο είναι προϊόν βίαιης εισβολής και κατοχής, είναι έγκλημα πολέμου. Τα τελευταία 50 χρόνια πολλές οι απόψεις και οι προτάσεις και επι τούτου. Το άλλο μεγάλο κεφάλαιο της Διεθνούς Πτυχής είναι το θέμα της κατάργησης του αναχρονιστικού θεσμού των Εγγυήσεων. Ίσως είναι το μόνο θέμα για το οποίο υπάρχει ομοφωνία εντός της ε/κ κοινότητας. Η άμεση κατάργηση τους είναι απαραίτητη. Το επόμενο θέμα το οποίο αφορά την εξωτερική πτυχή του Κυπριακού και έχει πάρει πιο έντονη μορφή τα τελευταία δέκα περίπου χρόνια είναι η συμμετοχή ή όχι της Κύπρου στο ΝΑΤΟ μετά την λύση. Θα εγγυόταν μια τέτοια συμμετοχή την ασφάλεια της χώρας μας ή όχι; Θα τη διασφάλιζε από εξωτερικούς κινδύνους ή θα περιέπλεκε το θέμα; Θα βοηθούσε να καταστεί η Κύπρος πυλώνας ασφάλειας και συνεργασίας στη περιοχή ή το αντίθετο; Ποια θα ήταν η εξασφάλιση σε τέτοια περίπτωση, έναντι της Τουρκίας;
Ένα άλλο θέμα συγκρουόμενων απόψεων εντός ε/κ κοινότητας, που αφορά και την εσωτερική πτυχή του κυπριακού και τη διεθνή, είναι η ενέργεια. Από την ώρα που ανακαλύφθηκαν τα κοιτάσματα ενέργειας σε Κύπρο και γειτονικές χώρες έχει προκύψει φυσιολογικά το ερώτημα, πως μπορεί αυτό το φυσικό αγαθό, να λειτουργήσει ως καταλύτης για τη λύση και ως εργαλείο καλής γειτονίας και συνεργασίας μετά τη λύση. Και εδώ , και σε αυτό το θέμα επικρατεί ποικιλία θέσεων και απόψεων. Το άλλο σοβαρότατο θέμα, για το οποίο έχουν προκύψει πολλές και διάφορες απόψεις αφορά την Ε.Ε. και τον ρόλο της. Ένα - δύο παραδείγματα για απόψεις που ακούστηκαν κατά καιρούς. Υπήρξε άποψη για χωριστή ένταξη των δύο περιοχών και σταδιακή συνένωση εντός Ε.Ε. Υπάρχει και η άποψη ότι θα μπορούσε να υπάρξει μια πιο χαλαρή μορφή Ομοσπονδίας, η οποία να μετεξελιχθεί σιγά-σιγά σε μια κανονική Ομοσπονδία στα πλαίσια της λειτουργίας της Ένωσης.
Καίριο ερώτημα σε ότι αφορά την Ε.Ε. είναι τι θα ήταν συμβατό και τι όχι με το ενωσιακό κεκτημένο. Το 2004 μας είπαν πως αυτό που θα συμφωνούσαμε μεταξύ μας, ε/κ και τ/κ, θα υιοθετείτο ως ευρωπαϊκό κεκτημένο. Μας είπαν επίσης πριν το δημοψήφισμα ότι το Σχέδιο Ανάν ήταν συμβατό με το ενωσιακό κεκτημένο και μετά το «όχι», οι ίδιοι άνθρωποι μας είπαν πως δεν ήταν.
Άλλο ένα κεφάλαιο διαφορετικών απόψεων και προσεγγίσεων είναι ο χρόνος. Η παρέλευση του και ο ρόλος του. Η έννοια του «μακροχρόνιου» και πως έχει εκλάβει ο καθένας μας αυτήν την αναφορά του Μακαρίου. Χρόνος ο οποίος δυστυχώς έχει ήδη παρέλθει, φτάνοντας τον μισό αιώνα! Και έχει παρέλθει κυρίως λόγο της τουρκικής αδιαλλαξίας. Η αξιοποίηση ή όχι του παρελθόντος χρόνου και πως θα έπρεπε να είχε γίνει, ποιες ήταν οι αδυναμίες και τα λάθη. Πως ενισχύσαμε τις σχέσεις με τους Τ/κ και αν ή όχι κάποιες κινήσεις υπήρξαν αποθαρρυντικές για τους συμπατριώτες μας που θέλουν λύση και κάποιες άλλες βοήθησαν ή όχι την έμμεση κατοχύρωση ή και αναβάθμιση του παράνομου μορφώματος στα κατεχόμενα. Ένα άλλο ζήτημα που υπάρχει από το 1974 είναι ο ρόλος και οι δυνατότητες της αμυντικής θωράκισης και ενίσχυσης της Κύπρου στην προσπάθεια για λύση. Ιδιαίτερα οι σχέσεις με Ελλάδα στον τομέα αυτό αλλά και άλλα κράτη. Οι απόψεις άκρως αντίθετες σε αυτό το θέμα. Στο ένα άκρο η άποψη ότι μόνο η αμυντική ισχύς θα ορίσει τους όρους της λύσης έως την άλλη άκρη για την ανάγκη η Κύπρος να είχε καταστεί ανοχύρωτη πολιτεία.
Στο τέλος, χωρίς να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν άλλα, ένα θέμα πολύ διαφορετικών εκτιμήσεων όλα αυτά τα 50 χρόνια αλλά και σήμερα αφορά την εκτίμηση για τους στόχους της Τουρκίας. Η Τουρκία έλεγαν κάποιοι την εποχή του Οζάλ και τα πρώτα χρόνια του Ερτογάν επιδίωκε λύση με καλή πρόθεση. Αλλοι διαφωνούσαν κάθετα διατυπώνοντας την άποψη ότι στόχευαν την νομιμοποίηση της διχοτόμησης. Αλλοι πίστευαν και πιστεύουν ότι η Τουρκία δεν θέλει με τίποτα τα δύο κράτη και άλλοι θεωρούσαν και θεωρούν ότι καλοβλέπει τα δύο κράτη ως μεταβατικό στάδιο για να επιτύχει πλήρη έλεγχο της Κύπρου και μετατροπή της σε προτεκτοράτο. Υπάρχει και η άποψη ότι στοχεύει σιγά – σιγά στην πλήρη ενσωμάτωση της Κύπρου στην Τουρκία. Διατυπώθηκαν και άλλες απόψεις.
Φυσικά πρέπει να λεχθεί ότι η Τουρκία έχει τελικό και ιδανικό γι΄ αυτήν στόχο, αλλά οι μεσοπρόθεσμοι στόχοι αλλάζουν ανάλογα με τις συνθήκες. Το ίδιο ισχύει και για τη στάση της Τουρκίας ανάλογα με τις διεθνείς και εσωτερικές συγκυρίες, σε ξεχωριστές στιγμές συνομιλιών για το Κυπριακό. Να σημειώσω ότι ανέκαθεν και πριν το 1974 οι χειρισμοί της Τουρκίας στόχευαν, μεταξύ άλλων και τη διάσπαση του εσωτερικού μετώπου εντός της ε/κ κοινότητας. Θεωρώ ως πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα τον τρόπο που χειρίστηκε όλες τις περιπτώσεις ναυαγίου στις συνομιλίες, με τελευταίο δείγμα το Κρανς Μοντανά. Να υπογραμμίσω το εξής: Σήμερα τα σχέδια και οι στόχοι της Τουρκίας συνεχίζουν να περιλαμβάνουν την Κύπρο, αλλά υπερβαίνουν κατά πολύ τα όρια επίλυσης του Κυπριακού. Είναι ένα δεδομένο με αρνητικά αλλά ίσως και ορισμένα θετικά στοιχεία ως προς τον στόχο επίτευξης λύσης του προβλήματος μας. Η αξιολόγηση της τουρκικής στόχευσης στη δεδομένη στιγμή πρέπει να απασχολήσει πολύ περισσότερο τόσον την κυβέρνηση και την πολιτική ηγεσία όσον και όσους ασχολούνται με τα της Τουρκίας εντός και εκτός κομμάτων.
Εδώ που βρισκόμαστε θα επαναλάβω για πολλοστή φορά την άποψη μου όπως ετοιμάσει η ε/κ πλευρά ολοκληρωμένο σχέδιο λύσης.